Juridische begrippen in begrijpelijke taal
Waarom is de voorlichting door de notaris zo belangrijk? Allereerst om zekerheid te krijgen. Dat u alles wat relevant is voor uw keuze, ook heeft overwogen. Dat u de gevolgen van uw keuze overziet en accepteert. Maar ook omdat de taal in akten zo juridisch is. Dat komt onder meer omdat bepaalde zaken niet voor tweeërlei uitleg vatbaar mogen zijn. Wij kiezen dan formuleringen zoals die ook in de wet of in rechterlijke uitspraken voorkomen. Dan loopt u in een onverhoopte procedure niet de kans dat uw keuze anders uitgelegd wordt.
Aanverwanten
De (groot)ouders, ooms, tantes, broers en zussen van uw partner zijn uw
aanverwanten, ofwel de aangetrouwden, ook wel “de koude kant”.
Akte
Een akte is pas een akte als deze is ondertekend en gedagtekend. In een akte
worden feiten, handelingen, gebeurtenissen en/of verklaringen vastgelegd. De akte
is het bewijs van wat er in geschreven staat. Een authentieke akte is opgemaakt
door een bevoegd openbaar ambtenaar, zoals een notaris of een rechter. Het
getekende exemplaar dat wij van de akten bewaren, heet de minuut. Wij mogen
afschriften afgeven van alle authentieke akten die wij hebben opgemaakt. Zo’n
afschrift is de letterlijke weergave van de volledige inhoud van de originele akte en
wordt altijd door ons ondertekend. Een bijzonder afschrift van de akte is de grosse.
Authentiek
Een akte is pas authentiek als die door een daartoe bevoegde ambtenaar is
opgemaakt. Dat zijn bijvoorbeeld ambtenaren van de burgerlijke stand en
notarissen. De akte krijgt daarmee hetzelfde gewicht als een vonnis van de rechter.
Een authentieke akte is de tegenhanger van de onderhandse akte, die iedereen kan
opmaken.
Bewind
U kunt in uw testament bepalen dat het erfdeel van een erfgenaam voor een door u
bepaalde periode moet worden beheerd door een bewindvoerder. De erfgenaam kan
gedurende die tijd niet zelfstandig over zijn of haar erfdeel beschikken.
Bloedverwanten
Uw (klein)kinderen en ook uw (groot)ouders, uw broers en zussen en de broers en
zussen van uw (groot)ouders zijn uw bloedverwanten. Dat zijn alle mensen die een
gezamenlijke “stamvader en/of stammoeder” hebben. Zij zijn door geboorte aan
elkaar verwant. Diezelfde mensen zijn dan de aanverwanten van uw partner, de
aangetrouwden, “de koude kant”.
Codicil
In een codicil schrijft u – met de hand(!) – uw wil op met betrekking tot een beperkt
aantal zaken, zoals die na uw overlijden moeten worden uitgevoerd. Het codicil moet
voorzien zijn van uw handtekening en de datum waarop u deze hebt geschreven.
Veel zaken kunt u niet in een codicil regelen, maar wel in een testament.
Comparanten
Elke akte begint met het vermelden van de “comparanten”. Dat zijn de mensen die
bij ons komen om hun handtekening onder de akte te zetten, en daartoe ook
bevoegd zijn.
Centraal Testamentenregister (CTR)
In het Centraal Testamentenregister zijn alle in Nederland opgemaakte testamenten
vermeld. Niet met de inhoud, maar met gegevens over wie het testament wanneer
heeft ondertekend. Zo is er altijd inzicht in de beschikbaarheid van het laatst
opgemaakte testament. Dat is het testament dat geldig is. Wij kunnen na overlijden
met inzage in het register nagaan of er een testament is gemaakt en bij welke
notaris dat in het archief zit.
Curatele
Curatele betekent dat iemand onder toezicht is gesteld. Als een meerderjarige zijn
eigen belangen niet meer behoorlijk kan behartigen (bijvoorbeeld omdat hij aan een
geestelijke stoornis lijdt), dan kan hij door de rechter onder curatele worden gesteld.
Er wordt dan een ‘curator’ aangesteld, die de verzorging van de betrokkene moet
regelen en zijn of haar geld en goederen moet beheren. Degene die onder curatele is
gesteld, kan niet meer zelf over zijn vermogen beschikken. Dat moet de curator
doen. Daar is ook de toestemming van de echter voor nodig. Ook iemand die failliet
gaat, krijgt een curator.
Erflater
Als iemand is overleden, laat hij zijn bezit (geld, goederen) en schulden na, als
erfenis. In het recht wordt zo iemand aangeduid als “erflater”.
Erfgenaam
In de wet staat wie uw wettelijke erfgenamen zijn. Als u geen testament hebt laten
opmaken, dan krijgen zij de erfenis. U kunt daarvan in een testament afwijken en
zelf bepalen wie uw erfgenamen zijn.
Erfpacht(er)
Niet altijd staat een huis op ‘eigen grond’, soms is die grond van de gemeente of van
een ander. Die geeft de grond waarop het pand staat in erfpacht aan de
huiseigenaar. Die heet dan ‘erfpachter’ en moet een jaarlijkse heffing aan de
grondeigenaar betalen, de erfpachtcanon.
Estate planning
Het gedurende een bepaalde periode geleidelijk overdragen van vermogen van de
ene generatie op de volgende, meestal om belasting te besparen.
Executeur
Executeur betekent letterlijk “uitvoerder”. Hij wikkelt de erfenis af namens de
erfgenamen van de overledene. Als u iemand tot executeur wilt benoemen, dan
moet u dat in een testament doen. De executeur is zelf ook aansprakelijk voor de
erfbelasting.
Faillissement
Als u uw schulden niet meer kunt voldoen, kunt u terecht komen in een situatie van
faillissement. Een faillissement wordt uitgesproken op eigen verzoek of op verzoek
van schuldeisers. Het verzoek moet aan de rechtbank worden gedaan, die spreekt
een faillissement uit. De rechtbank benoemt dan een curator (beheerder), die uw
vermogen in beheer krijgt en zoveel mogelijk goederen verkoopt om met de
opbrengst daarvan schulden te kunnen betalen.
Grosse
Een grosse is een bijzonder afschrift van de authentieke akte. Dit afschrift heeft
dezelfde kracht als een door de rechter uitgesproken vonnis.
Gunning
Op een veiling wordt door de aanwezigen op objecten geboden. Dat kunnen huizen
zijn (of andere onroerende goederen) of roerende zaken (zaken die niet aard- en
nagelvast met het onroerend goed zijn verbonden). Het betreffende object wordt
door de verkoper of de veilende hypotheekhouder (bijvoorbeeld de bank) aan de
hoogste bieder toegewezen of niet toegewezen. In het veilingjargon heet dat
“gunnen”.
Kadaster
Het Kadaster is het openbare register waarin alle onroerende zaken en veel schepen
en vliegtuigen in Nederland zijn geregistreerd. Daarmee is voor iedereen inzichtelijk
wie de eigenaar is van een huis, een gebouw, een stuk grond of een schip, wie
erfpachter is, welke hypotheken er op het object rusten, enzovoort.
Legaat
Wilt u een bepaald geldbedrag of bepaalde goederen nalaten aan een persoon of
goed doel, dan moet u dat in uw testament regelen. Zo’n regeling heet dan “legaat”.
Degene die dit legaat ontvangt heet “legataris”.
Legitimaris / Legitieme portie
U kunt uw erfgenamen in uw testament onterven. Maar sommige erfgenamen
(kinderen en – als een kind is overleden en zelf kinderen achterlaat – kleinkinderen)
hebben op grond van de wet recht op een bedrag uit de erfenis. Dat heet “legitieme
portie”. De betreffende personen worden in de wet “legitimaris” genoemd. Als zij
bezwaar maken tegen de onterving, moeten zij hun legitieme portie uit de erfenis
ontvangen als een bedrag in geld.
Minuut
Dit is het getekende exemplaar van de authentieke akte. De minuut wordt altijd door
de notaris bewaard.
Nalatenschap
Uw erfenis. Alle bezittingen en schulden die u na uw overlijden achterlaat.
Onderhands
Als een overeenkomst zonder ambtelijke (notariële) status wordt opgemaakt tussen
partijen onderling, is er sprake van een onderhandse akte. Wordt de overeenkomst
of akte wel door de notaris of een andere bevoegde ambtenaar volgens bepaalde
regels opgesteld (en mede-ondertekend), dan is sprake van een authentieke akte.
Onroerend
Onroerende zaken zijn voornamelijk grond en gebouwen en wat daaraan vastzit
(‘aard- en nagelvast’). Schepen en vliegtuigen zijn geen onroerende zaken, maar
registergoederen en lijken juridisch wel op onroerend goed. Onroerende zaken en
registergoederen kunnen alleen van eigenaar verwisselen als dat wordt ingeschreven
in de registers van het Kadaster. Alleen notarissen kunnen die inschrijving in gang
zetten, daarvoor moeten wij de notariële akte van levering bij het Kadaster indienen.
Voor schepen kan dat ook anders.
Rechtspersoon
Een rechtspersoon is een organisatie(vorm) die zelfstandig aan het rechtsverkeer
deelneemt. Die zelf dingen kan kopen, overeenkomsten kan afsluiten, enzovoort.
Voorbeelden van rechtspersonen zijn een naamloze vennootschap, besloten
vennootschap, stichting of vereniging.
Registergoed
Zie onder “Onroerend”.
Roerend
Roerende zaken zijn goederen die u kunt verplaatsen, en niet ‘aard- en nagelvast’
zijn verbonden met een onroerende zaak.
Statuten
Statuten bevatten de rondregels, alle van belang zijnde regels en bepalingen van
een rechtspersoon: de naam, doelstelling, plaats van vestiging, het kapitaal en nog
veel andere regels met betrekking tot de juridische structuur van de rechtspersoon.
Surseance van betaling
Als u tot de conclusie komt dat u niet al uw schulden meer kunt betalen, maar
verwacht dat u dit na verloop van een bepaalde tijd wel kunt doen, kunt u de rechter
om uitstel van betaling vragen. Als de rechter dat toestaat, verleent hij surseance
van betaling. Surseance van betaling is altijd tijdelijk en wordt gevolgd door een
regeling met de schuldeisers of door een faillissement.
Testament
Een testament is een notariële akte waarin u een regeling voor uw erfenis treft, die
afwijkt van de wettelijke regeling dan wel deze aanvult. Iedereen vanaf 16 jaar mag
een testament maken.
Verblijvingsbeding
Woont u samen zonder kinderen dan wordt doorgaans een verblijvingsbeding
overeengekomen. Een verblijvingsbeding is een – meestal in een notarieel
samenlevingscontract – vastgelegde overeenkomst tussen u en uw partner. In die
overeenkomst legt u vast dat als een van u overlijdt, de ander de
gemeenschappelijke goederen krijgt. Al dan niet tegen betaling van de waarde
daarvan. Als u bijvoorbeeld samen eigenaar bent van het huis waarin u woont, of
samen inboedel heeft, dan kunt u via het verblijvingsbeding regelen dat de
langstlevende van u beiden daar volledig eigenaar van wordt. Een verblijvingsbeding
dat niet bij ons – bij de notaris – is opgemaakt, kan achteraf nietig blijken. Met een
notarieel vastgelegd verblijvingsbeding is dat uitgesloten.
Verklaring van erfrecht
Een verklaring van erfrecht is een onderzoeksverslag over de erfenis. Ook staat erin
wie bevoegd is om betalingen en andere handelingen voor de afhandeling van de
erfenis te doen. Een verklaring van erfrecht wordt door een notaris afgegeven. Het is
als het ware het toegangsbewijs tot de erfenis.
Volmacht
Wilt u bepaalde (rechts)handelingen kunnen uitvoeren namens iemand anders, dan
heeft u een – meestal schriftelijke – verklaring nodig. In die verklaring geeft de
betreffende persoon u de bevoegdheid om bepaalde (rechts)handelingen voor hem
of haar uit te voeren.
Voogdij
Voogdij is de zorg die u voor een minderjarige (en voor zijn geld en goederen) krijgt
als beide ouders zijn overleden of uit de ouderlijke macht zijn ontzet. Dit geldt dus
niet bij minderjarige kinderen van een ongehuwde moeder.
Vruchtgebruik
Vruchtgebruik is het recht om goederen te gebruiken die van een ander zijn, en
daarvan de ‘vruchten’ (bijvoorbeeld rente) te genieten. Vruchtgebruik eindigt als de
vruchtgebruiker overlijdt. Of eerder, als partijen dat zijn overeengekomen of als dat
in een testament is bepaald.
Wilsrecht
Kinderen hebben in het erfrecht zogenaamde “wilsrechten”. Dat is het recht om in
bepaalde situaties de eigendom van goederen uit de nalatenschap op te eisen.
Bijvoorbeeld als de langstlevende ouder gaat hertrouwen.
Download hieronder een opsomming van de belangrijkste begrippen die u bij ons en in onze akten tegenkomt. Neem contact met ons op wanneer u meer vragen heeft.
Download hier de brochure ‘Spelregels voor notaris en consument’ (april 2014)